مشخصات و اصطلاحات میدی کیبورد و کنترلر

کیبورد ها متشکل از یک صفحه کلید با چند اکتاو کلاویه و یک بانک صدای داخلی هستند که می توان از آنها در تولید و ساخت موسیقی بهره برد. هرچند می توان از یک کیبورد برای انتقال کُد های میدی استفاده کرد، ولی میدی کیبوردها می توانند از نظر قیمت بسیار مناسب تر باشند و در مواردی کیفیت بالاتری از نظر جنس کلاویه و امکانات بیشتری را نسبت به کیبوردها جهت ساخت و تولید موسیقی توسط کامپیوتر به کاربر بدهند.

میدی کیبورد MIDI

MIDI قراردادی است که در اوایل دهه 80 بین تولید کنندگان سازهای الکترونیکی وضع گردید تا تمام سازهای الکترونیک بتوانند از طریق این پروتکل استاندارد با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و همدیگر را کنترل نمایند. این داده ها به صورت کدهای هگزادسیمال می باشند و اتصال آنها می تواند از طریق کابل پنج پین MIDI (برای کیبورد) یا درگاه USB (برای میدی کیبورد) به کامپیوتر باشد. تنها تفاوت بین این دو روش نحوه اتصال به کامپیوتر است، که برای متصل کردن کیبورد از طریق پورت میدی به کامپیوتر، شما حتما به یک سخت افزار مثل کارت صدا یا اینترفیس MIDI نیاز دارید. اینترفیس های میدی از طریق درگاه سریال USB یا پورت های 9 و 25 پین به کامپیوتر شما متصل می گردد و ورودی و خروجی این پروتکل را در اختیار شما می گذارد. البته امکان دارد درگاه میدی روی کارت صدای حرفه ای نیز تعبیه شده باشد که شما را از خرید اینترفیس میدی بی نیاز می سازد. شما می توانید کدهای دریافتی را که از میدی کیبورد، یا کیبورد خود به کامپیوتر منتقل می کنید به صورت مستقیم به بانک صوتی یا نرم افزار های آهنگسازی متصل نمایید و توسط آن تولید صدا کنید. در یک توضیح اجمالی، میدی کیبورد به تنهایی شامل هیچ نوع صدایی نمی شود و حتما باید در کنار یک سیستم کامپیوتری مجهز به نرم افزار و بانک های صوتی مورد استفاده قرار گیرد. بخش دیگر میدی کیبورد قسمت کنترلری آن است که باعث دسترسی سریع به پارامتر های نرم افزار و انتقال فرامین مختلف به کامپیوتر است و به کاربر اجازه می دهد با استفاده کمتر از ماوس نرم افزار خود را کنترل کند. از طریق پارامترهای کنترلری که معمولا در قسمت بالایی میدی کیبورد تعبیه شده اند، می توان تنظیمات داخلی نرم افزار را تحت کنترل قرار داد.

کلاویه ها

شاسی ها و کلید ها که اجزای تشکیل دهنده صفحه کلید میدی کیبورد هستند را کلاویه گویند که جزو عوامل اصلی و تعیین کننده کیفیت و قیمت میدی کیبوردها هستند. کلاویه ها بر اساس سبک ساخت میدی کیبورد دارای تنوع هستند و با وزن های متفاوتی طراحی شده اند. وزن هر کلاویه بر اساس جنس تولیدی از پلاستیک، سرامیک و سرب توسط کمپانی سازنده تعیین می گردد که می تواند در سرعت برگشت های کلاویه در حین نواختن و عمر آنها تاثیرگذار باشد. کلاویه ها از سه قسمت تشکیل شده اند: قسمت ابتدایی (بیرونی) جایگاه ضربات انگشتان دست و قسمت میانی (حسگر شدت ضربه) و تبدیل کننده ضربات انگشتان دست به کد های میدی و قسمت انتهایی جهت بالانس کلاویه و مهار کننده.
کلاویه ها در اندازه و ابعاد متفاوتی طراحی شده اند که می توان آنها را به دو دسته عمده تقسیم کرد. اولی با ساختار کلاویه های سبک (همانند کیبورد) و دیگری با ساختار سنگین (همانند پیانو) طراحی شد اند و تفاوت بین آنها ارتفاع کلاویه از مبدا تا مقصد (از حالت عادی تا نهایت فشردن کلاویه) و قرار گیری وزنه ی تعبیه شده در زیر کلاویه است.
در میدی کیبورد ها تعداد کلاویه ها با تعداد 25و37و49و61و73و88 کلید تولید می شوند. (دو، سه، چهار، پنج، شش و هفت اکتاو) تنها تفاوت در دسترسی همزمان به اکتاو هاست و معمولا افرادی که نیاز به یک محصول پرتابل دارند از نمونه های سبک تر با تعداد اکتاو کمتر استقبال می کنند.

کلاویه سبک Light Weight

ساده ترین کلاویه ها از هیچ گونه وزنه ای بهره نمی برند و کمترین مقابله را در فشردن کلاویه توسط انگشتان دست نوازنده انجام می دهند. کلاویه این نوع میدی کیبوردها معمولا در حین نواختن با سرعت بسیار زیادی به پایین می روند و متقابلا با همان سرعت برگشت دارند در نتیجه برای نواختن قطعات سریع بسیار مناسب هستند. این نوع کلاویه ها معمولا ارزان قیمت هستند.

کلاویه نیمه سنگین Semi Weight

این نوع کلاویه ها معمولا دارای وزنه ای از متریال های مختلف هستند که باعث برگشت نسبتا کُند تری نسبت به کلاویه های سبک می گردند. محصولاتی که از این نوع کلاویه ها بهره می برند، جزو پر طرفدارترین محصولات بازار میدی کیبوردها می باشند. چرا که نوازندگان حرفه ای کیبورد، پیانو و سینتی سایزرها ارتباط بسیار نزدیکی از بابت انتقال حس نواختن ساز از طریق انگشتان با این میدی کیبوردها برقرار می کنند.

کلاویه سنگین Hammer Action

در این سبک میدی کیبوردها که کلاویه آنها توسط پلاستیک فشرده، سرامیک و سرب سنگین شده اند، سرعت کلاویه در رفت و برگشت ها بسیار کُندتر می شود و به نوازنده حس نواختن یک پیانو را القا می کند. مکانیزم استفاده شده در این نوع کلاویه ها نسبتا با مدلهای قبلی کمی متفاوت تر است و ساختار آنها را در اصلاح چکشی می نامند.

حساسیت Velocity

کلاویه ها از نقطه آغازین تا انتها (از حالت عادی تا نهایت فشردگی کلاویه) دارای لایه های مختلفی هستند که از بین 0 تا 128 تقسیم شده اند. برای هر میدی کیبورد به تناسب هر کلاویه یک حساسیت سنج (پَد گرافیتی) طراحی گردیده است؛ دو پَد گرافیتی که با فاصله ای جزئی در کنار هم قرار گرفته اند و میتوانند شدت ضربه را شناسایی کنند. کد کلاویه به همراه شدت آن از طریق مدارها و برد الکترونیکی دستگاه به کدهای هگزادسیمال میدی تبدیل شده و از طریق USB به کامپیوتر منتقل می گردد. لایه بندی و دقت این پَد های گرافیتی با یکدیگر متفاوت هستند و می تواند در مدل های مختلف به صورت چهارتایی، هشت تایی، شانزده تایی یا سی و دوتایی و… برای میدی کیبورد تعریف شده باشد. به عنوان مثال یک میدی کیبورد با حساسیت 32 تایی قابلیت انتقال چهار لایه حساسیت را به نرم افزار دارد که قطعاً حساسیت جالبی برای کلاویه ی یک میدی کیبورد است. معمولا کمپانی ها اطلاعات دقیقی راجع به این پارامتر نمی دهند و جزء اطلاعات مخفی آنها محسوب می شود، ولی بسیار امر تاثیر گذاری در قیمت و کیفیت کالاست.

افترتاچ After Touch

پس از فشردن کلاویه با شدت زیاد یا فشردن بیش از حد کلاویه، کاربر به یک لایه تحت عنوان افترتاچ دسترسی پیدا می کند که می توان از آن به عنوان پیچ، فیلتر، کات آف یا… استفاده کند. این لایه برای نرم افزار های آهنگسازی و تولید موسیقی قابل برنامه ریزی است و می توان از آن برای انتقال بهتر حس و تکنیک نواختن سازهای مختلف استفاده کرد.

تغییر اکتاو Octave Shift

این دکمه ها که با دو سوئیچ + و – در کنار میدی کیبورد در دسترس می باشند، جهت بالا و پایین بردن اکتاو مورد استفاده قرار می گیرند. در صورتی که از میدی کیبورد های با اکتاو پایین استفاده می کنید، استفاده از این سوئیچ ها بسیار کاربرد دارد.

ترنسپوز Transpose

این دکمه ها که با دو سوئیچ + و – روی میدی کیبوردها طراحی شده اند، می توانند جهت بالا و پایین کردن نیم پرده بین نت های موسیقی استفاده شوند. به عنوان مثال شما میتوانید نت لا را با ترنسپوز به لادیِز تبدیل کنید. یا با دوبار زدن کلید ترنسپوز + نت لا را به سی تبدیل نمایید.

پیچ بِند Pitch Bend

همانطور که از اسمش پیداست، جهت تغییر دادن پیچِ نت ها و صداهای در حال اجرا می باشد. پیچ بِند معمولا به صورت اهرمی طراحی شده است که در زیر آن یک فنر وجود دارد و قابلیت بالا و پایین یا چپ و راست کردن دارد. فنر زیر این اهرم باعث می شود پس از به حرکت در آوردن اهرم پیچ و رها کردن، اهرم سریعا به حالت اولیه برگردد. کاربر می تواند با تغییر دادن پیچ نت ها به اِعمال تکنیک های مختلف در نواختن ساز بپردازد. در برخی از میدی کیبوردها این اعمال از طریق صفحه لمسی و بدون هیچ گونه اهرمی قابل انجام است.

فینگر پد Finger Pad

فینگر پدها برای نواختن ساز های کوبه ای از قبیل درام، پرکاشن و… طراحی شده اند و در برخی از مدل ها جهت ارتباط برقرار کردن با نرم افزار های صدا و تصویر قابل استفاده هستند. این پد ها در اندازه های مختلف و با نورهای پس زمینه متفاوت طراحی می گردند و در نرم افزار های آهنگسازی می توانند نقش های متفاوتی را بازی کنند. مهمترین معیار در انتخاب یک میدی کیبورد با فینگر پد اندازه، حساسیت و تعداد لایه های آن می باشد. در برخی از میدی کیبوردها اندازه فینگر پد بسیار کوچک و حساسیت آنها پایین است، که نوازنده را در نواختن ساز به مشکل می اندازد ولی در برخی دیگر این گونه نیست. بهتر است حساسیت (Velocity) فینگر پدها قبل از خرید توسط کاربر تست شود. همان طور که در بالا اشاره شد، کمپانی ها در مورد حساسیت آن اطلاعاتی در اختیار کاربر نمی گذارند.

کنترلر Controller

در قسمت بالایی برخی از میدی کیبوردها قسمتی وجود دارد که یک سری پارامترها را برای کنترل کردن نرم افزار در اختیار کاربر قرار می دهد. زمانی که از لغت میدی کیبورد برای معرفی یک محصول استفاده می شود، برداشت این است که شما محصولی را عنوان کرده اید با چند اکتاو کلاویه؛ ولی زمانی که در انتهای آن از لغت “کنترلر” استفاده می کنید به این معناست که این چند اکتاو دارای آیتم هایی برای کنترل کردن پارامترهای نرم افزار می باشد که به این دسته از محصولات “میدی کیبورد کنترلر” گویند. میدی کیبورد کنترلرها توانایی کنترل کردن و دسترسی سریع به میکسر نرم افزار، سازهای مجازی (VST) و پلاگین ها را به کاربر می دهند و در تسریع و دقت کار بسیار حائز اهمیت هستند. بخش کنترلِ میدی کیبورد به صورت مجزا هم قابل تهیه است. پس شما میتوانید در حین خرید جهت پایین آوردن هزینه ها یک میدی کیبورد در ابتدا تهیه کنید.

فیدر Fader

فیدر یا اسلایدر یک اهرم است که می تواند در محور بالا و پایین یا چپ و راست حرکت کند و اندازه استاندارد آن برای مدل هایی که در محور بالا و پایین حرکت می کنند و در استودیو های صدابرداری و میکسرهای حرفه ای تعبیه شده اند، ده سانتی متر است ولی با توجه به محدودیت فضا در میدی کیبورد ها معمولا آنها کوچکتر از حد استاندارد طراحی می شوند. این فیدر ها بین 0 تا 128 کد را به نرم افزار انتقال می دهند و برای کنترل کردن فیدر تراک های تشکیل دهنده موسیقی روی میکسر نرم افزار قابل استفاده هستند. در برخی میدی کیبورد کنترلرها، این فیدرها قابلیت تغییر و شیفت شدن دارند. به صورتی که اگر شما 9 فیدر روی میدی کیبورد خود داشته باشید، یکی را به عنوان لِول مَستر تعیین می کنید و هشت تای بعدی را می توانید از تِراک 1 تا 8 و با شیفت کردن از 9 تا 16 و… تحت کنترل قرار دهید. این تغییر می تواند در برخی از میدی کیبورد کنترلرها، در یک بانک، 4 بانک یا به صورت نامحدود امکان شیفت کردن داشته باشند.

روتاری Rotary

همان طور که از اسم آن پیداست، یک اهرم چرخشی است که در قسمت کنترلر می تواند پارامترهای چرخشی در نرم افزار را کنترل کند. برای مثال شما قرار است ناب (knob) چپ و راست مربوط به پَن هر تراک را تغییر دهید. روتاری های تعبیه شده می توانند با سهولت این عمل را برای شما انجام دهند. روتاری ها به دو نوع تقسیم می شوند که در یکی چرخش به صورت بی نهایت می باشد (با ساختار دیجیتال که تحت عنوان “اِنکودِر Encoder” معرفی می گردد) و دیگری که ساختارش آنالوگ است، از ابتدا تا انتهای مسیر حرکت خود دارای مقادیری از 0 تا 128 است که اکثراً تحت عنوان ” knob ناب ” معرفی می گردد.

کنترلر های سوئیچ و ترنسپورت Transport and switches

کنترلرهای سوئیچ درواقع دکمه هایی هستند که می توانند برای کاربردهای برنامه ریزی میدی کیبورد و ارسال فرامین Solo و Mute و… روی میکسر نرم افزار مورد استفاده قرار گیرند که معمولا در بالای آنها یا پشت دکمه چراغی برای نمایش دادن وضعیت فعال یا غیر فعال بودن آنها تعبیه شده است.
کنترلر ترنسپورت متشکل از سوئیچ هایی هستند که برای کنترل کردن قسمت ناوبری اصلی پروژه، از قبیل Play و Pause و FW و… مورد استفاده قرار می گیرند.

پدال ساستین Sustain Pedal

این پورت جهت اتصال پدال ساستین با کانکشن TS در پشت میدی کیبورد یا کنترلرها تعبیه شده است و می تواند برای عملکرد ساستین و حفظ کردن صدا و ادامه دار شدن آن در حین نواختن استفاده گردد. شما می توانید با پدالِ متصل شده به این پورت، یک نت یا چندین نت را در حین نواختن به صورت مداوم با صدا نگه دارید و با برداشتن پا از روی پدال ساستین صدای آنها را قطع کنید.

پدال اکسپرشن Expression Pedal

این ورودی همانند پدال ساستین در برخی از میدی کیبورد یا کنترلرها طراحی شده است و با توجه به شکل و شمایل پدال خود می تواند برای اعمال مختلفی از قبیل تغییر دینامیک و سطح خروجی صدا یا ارسال فرامین مختلف دیگر مورد استفاده قرار گیرد.

تغذیه برق AC Adapter Or Bus Powered

میدی کیبوردها معمولا برق مورد نیاز خود را از طریق درگاه USB تامین می کنند و نیاز به آداپتور مستقل ندارند. ولی پرسش اینجاست که چرا در پشت برخی میدی کیبورد یا کنترلرها درگاه ورودی آداپتور وجود دارد و همراه آنها آداپتور عرضه نمی گردد! این درگاه برای زمانی طراحی شده است که شما می خواهید این میدی کیبورد را به سخت افزارهای پرتابل از قبیل موبایل، تبلت و… متصل کنید و از آنجایی که این محصولات توانایی تامین برق مورد نیاز میدی کیبورد یا کنترلر را نخواهند داشت، مجبور به تهیه کردن یک آداپتور مستقل خواهید بود. از دیگر موارد استفاده از آداپتور مستقل می توان به زمانی اشاره کرد که شما می خواهید میدی کیبورد خود را از طریق درگاه MIDI به دستگاه دیگری که دارای بانک صوتی است، مثل کیبورد یا Sound Module متصل کنید.

کنترل پنل نرم افزار MIDI Editor

ویرایشگر میدی از نرم افزارهایی است که به همراه برخی از میدی کیبورد یا کنترلرها عرضه می گردد. در میدی کیبوردهایی که امکان ویرایش تنظیمات داخلی دستگاه برای کنترل کردن و سازگاری با نرم افزارهای مختلف وجود دارد، شما می توانید از طریق این کنترل پنل، به سادگی اِلمان های میدی کیبورد کنترلر خود را ویرایش کنید و روی حافظه داخلی دستگاه ذخیره سازی نمایید. به زبان ساده تر این نرم افزار به کاربر کمک می کند که سریع تر و ساده تر بتواند تنظیمات داخلی میدی کیبورد خود را برای سازگاری بهتر با نرم افزار های مختلف از طریق کامپیوتر، مورد ویرایش قرار دهد.

نمایشگر Display

این صفحه نمایش می تواند با کیفیت های مختلفی به تناسب قیمت میدی کیبورد روی بدنه آنها تعبیه شده باشد و از طریق آن کاربر می تواند پارامتر های داخلی میدی کیبورد کنترلر خود را ببیند و ویرایش و ذخیره کند. در برخی از میدی کیبوردها این صفحه نمایش بسیار ساده و در برخی بسیار با کیفیت و پیچیده طراحی شده اند. محصولاتی که از نمایشگر بزرگتر با قابلیت نمایش اِلمان های بیشتر بهره می برند، کاربر را به استفاده کمتر از ماوس کامپیوتر ترغیب می کنند و حتی می توانند برای اجرای زنده گزینه مناسب تری باشند.

تقسیم کننده اکتاو Zone

شما از طریق این پارامتر می توانید صفحه کلید خود را به چند قسمت مختلف تقسیم کنید و بر روی هر قسمت یک صدای متفاوت را از داخل نرم افزار بارگذاری نمایید. به عنوان مثال می توان در یک میدی کیبورد چهار اکتاو، دو اکتاو آن را به صدای آرپژ مجهز کرد و دو اکتاو دیگر را به صدای پیانو.

سازگاری با نرم افزار Remote Device

میدی کیبورد ها همیشه با تمامی نرم افزار های DAW تحت سیستم عامل های ویندوز و مک سازگار بوده اند و تنها کافیست در قسمت تنظیمات مربوط به میدی کیبورد از داخل نرم افزار خود، محصول متصل شده به کامپیوتر را معرفی نمایید.
برای اتصال یک میدی کیبورد به نرم افزاری که تحت سیستم عامل های موبایل از قبیل iOS , Android و… تنها کافیست شما آداپتوری تهیه کنید که قابلیت تبدیل پورت شارژ شما را به یک مادگی USB داشته باشد.
در میدی کیبورد کنترلرها معمولا مشکلاتی در معرفی برخی از قسمت های کنترلری وجود دارد که کمپانی ها از نرم افزار های مختلفی جهت معرفی محصول خود به نرم افزار استفاده می کنند. برخی از کمپانی ها از استاندارد های خود نرم افزار DAW برای کار با نرم افزار استفاده می کنند که شما فقط باید آن را از داخل نرم افزار انتخاب نمایید.